Image
Militaire uitgaven 2022: business as usual?
Internationale veiligheid
Standpunt
Er zijn nog zekerheden in het leven. Net zoals elk jaar rond deze tijd leverde het befaamde Zweedse SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) in de week van 24 april zijn rapport rond de wereldwijde militaire uitgaven af. En net zoals elk jaar is het rapport ondubbelzinnig: wereldwijd stijgen de militaire uitgaven. Natuurlijk zijn er een paar dalers, maar jaar na jaar is er de opwaartse trend. ‘Business as usual’ dus, goed voor een halve kolom op een vergeten pagina internationaal nieuws?
Voor mij niet. Ik kreeg kippenvel bij deze alinea uit de samenvatting: 'De militaire uitgaven van Oekraïne bereikten 44.0 miljard dollar in 2022. Dit is een stijging met 640%, de hoogste stijging op 1 jaar tijd in de militaire uitgaven van een land ooit vastgesteld in SIPRl-gegevens. Als een gevolg van de oorlogsgerelateerde schade aan de Oekraïense economie, stegen de militaire lasten (militaire uitgaven als aandeel in het BBP) tot 34% van het BBP in 2022, terwijl dit in 2021 nog 3,2% was.'
Cijfers van menselijk leed
Dit met boekhoudkundige precisie geformuleerde alineaatje maakt voor mij duidelijk waarom militaire uitgaven nooit 'business as usual' zijn. Ze kaderen namelijk in een perverse logica. Want eenmaal één natie beslist dat dure militaire apparaat te gebruiken, komen we haast in een andere dimensie: die van de totale blokkade van wat we een 'normaal' bestaan mogen noemen. Achter het cijfer schuilt onnoemlijk menselijk leed, maar voor wie het graag in een cijfer uitgedrukt ziet: 34% van het BBP.
Nog uit het rapport blijkt de 'TINA'-reflex van andere naties. Wapens worden ingezet, dus er is geen alternatief: wij moeten de inzet van wapens aan de 'goed zijde' van het front sponsoren én zorgen dat onze eigen defensie voorbereid is op een uitbreiding van het conflict. Eerlijk: als ik in de stoel van een betrokken minister zou zitten, zou ik waarschijnlijk dezelfde systeembevestigende logica hanteren. Het conflict kan inderdaad escaleren, en hoe onverantwoord zou het dan zijn als je niet het onderste uit de kan hebt gehaald. De druk van de tunnelvisie is groot.
Ik ben geen minister, en kan me dus een kritisch-neutrale blik veroorloven. 34% van het BNP: dat is de 'return on investment' die verhoogde 'investeringen' in het militaire apparaat dus kunnen opleveren. Investeer nu nog een paar procentjes meer in militaire uitgaven, en als ze gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn, garanderen we u een claim van 34% op uw BBP. Het is een verkoopspraatje van Mephisto, en een charge, maar ik poneer het toch even zo.
There in no alternative?
Het gaat natuurlijk uiteindelijk over die TINA: there is no alternative. Of toch? Dwingt die 34% ons niet kritisch te kijken of we toch geen alternatief uit het oog verliezen? Dat alternatief is er: het heet diplomatie en onderhandelen Het DO-alternatief als het kind toch een naam moet krijgen. Al voor de oorlog is dit spoor te weinig aangevat. Wie dialoog en diplomatie geen kans geeft, creëert een wereld waar er geen wederzijdse erkenning van elkaars veiligheid is. Wie vanuit die erkenning geen (internationaal) kader voor collectieve veiligheid creëert, effent het pad naar inzet van dat dure militaire apparaat.
Is er dan geen diplomatie, of poging tot diplomatie in het Rusland-Oekraïneconflict? Er zijn voorzichtige pogingen, die dan zorgvuldig door de direct betrokken partijen en de verre omstaanders beoordeeld worden: hoe 'zuiver' zijn de intenties van diegene die het voorstel doet? Toch is dat niet de kern van het verhaal. Als je militaire veiligheid wil, moet je investeren in een apparaat, hier ook (technologische) vernieuwing realiseren. Als je collectieve veiligheid wil -het DO-alternatief dus- moet je evenzeer investeren in een apparaat, en daar voor vernieuwing zorgen. Dat gebeurde de afgelopen decennia veel te weinig. En we onderinvesteerden in collectieve veiligheidsinfrastructuur die er is, zoals de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa.
Die verschrikkelijke 34% moet voor een kentering zorgen. Misschien moeten we beginnen met niet alleen elk jaar de militaire uitgaven te monitoren. Misschien moeten we met dezelfde zorg het DO-budget van de staten en transnationale organen in beeld brengen. Twee modellen naast elkaar: dat van de militaire veiligheid en dat van de collectieve veiligheid. Dat maakt de maatschappelijke keuze helder.
