Opinie - Duizenden doden en gewonden in één klap is niet klein en conventioneel.

Op woensdag 21 september kondigde Poetin aan dat de ‘officieel’ geannexeerde gebieden in Oekraïne met alle middelen verdedigd zouden worden. Alle middelen, ook kernwapens dus. Hij wist zijn moment te kiezen: die dag was het Internationale Dag voor de Vrede.

In de “DS Vandaag” podcast van De Standaard van 22 september gaat journalist Dominique Minten in op de kernwapendreiging. De interviewer zegt op het einde van de podcast: We spraken elkaar nu al 20 keer over de oorlog, nu klink je echt ongerust. Zelf kreeg ik niet meteen die indruk toen eerder in de podcast werd ingegaan op de dreiging met kernwapens. Minten stelde dat het niet met de ‘zware bommen’ zou zijn dat Poetin zou uitpakken. Het zou gaan om ‘kleinere’ tactische kernbommen, of de ‘kleinste’ bommen… Eigenlijk een soort van “heel grote ‘gewone’ bommen”. Niet meteen een bom dus die een stad als bv. Gent in één klap van de kaart veegt, en op Kiev zou Poetin ook niet mikken. De ‘kleine’ kernbom zou bedoeld zijn voor tactische inzet aan het front.

Als vergelijking wordt verwezen naar de explosie van een silo ammoniumnitraat in de haven van Beiroet die plaatsvond in augustus 2020. Bij de inzet van een ‘klein’ tactisch kernwapen zou het ‘maar’ om evenveel schade gaan. Daarbij komen meteen 3 opmerkingen op. (1)  De (menselijke) schade in Beiroet was grotesk groot – meer dan 200 doden en 6.000 gewonden, naar schatting 300.000 mensen verloren hun huis.  (2) De explosie in Beiroet had een geschatte impact tot wel 1,1 kiloton TNT. Ter vergelijking, de B61 kernbommen die in ons land gestationeerd worden kunnen een grootte van 0,3 tot 340 kiloton TNT bevatten. Dat tactische kernwapens klein zijn, is dus relatief. (3) De gevolgen van een kernbom, hoe klein ook, beperken zich niet tot de ontploffing. De milieu- en menselijke schade wordt generaties lang meegesleept.

Ik begrijp dat Dominique Minten ‘journalistieke nuchterheid’ wil bewaren in zijn beschouwing. Even nuchter maak ik als directeur van Pax Christi Vlaanderen hier enkele kanttekeningen bij. De gevolgen van de kernbommen die vielen op Hiroshima (15 kt TNT) en Nagasaki (20 kt TNT) Nagasaki tonen dat met de inzet van deze massavernietigingswapens een ethische grens overschreden wordt. Op welke manier dan ook de inzet van kernwapens ‘normaliseren’ door te verwijzen naar ‘conventionele’ wapens, is dansen op een slappe koord. Bovendien is het extreem gevaarlijk en onverantwoord. Het zorgt er namelijk voor dat wereldleiders de inzet van kernwapens als een mogelijke optie beschouwen. Een nucleaire escalatie is dan nooit ver weg.

Nochtans werden kernwapens ontwikkeld om nooit te gebruiken, zo houdt de doctrine van de mutually assured distruction (MAD) ons toch voor. De huidige concrete dreiging met de inzet van een kernwapen op de frontlijn verwijst deze doctrinerechtstreeks naar de prullenmand. Want wat zal het antwoord van de grootste kernmacht ter wereld zijn als het gebeurt? Geen kernwapen inzetten betekent dat de doctrine niet werkt want gruwel en oorlog konden niet voorkomen worden, wel een kernwapen inzetten bewijst eveneens dat de doctrine niet werkt.

De vredesbeweging ziet kernwapens als wat ze zijn: massavernietigingswapens. Vernietigers van mens en planeet. Niets conventioneels aan. Dus ja, ook ‘kleine’ tactische kernwapens zijn gevaarlijk en helemaal niet te vergelijken met conventionele wapens.

Op 2 oktober betoogt de Belgische coalitie tegen Kernwapens tegen de aanwezigheid van kernwapens op Belgisch grondgebied. Ondertussen tekenen steeds meer landen het VN-Verbodsverdrag op Kernwapens. De teller staat al op 91. België is nog niet bij deze landen.

Dat is een eerste stap richting het realiseren van collectieve veiligheid op korte en middellange termijn. Dat betekent de erkenning van de wederzijdse behoefte van alle landen aan veiligheid, en erkenning van de wederzijdse afhankelijkheid hierin. Voor Pax Christi is deze alternatieve weg van ‘collectieve veiligheid’ de enige garantie op duurzame vrede en veiligheid voor iedereen.

Als er iets is dat de oorlog in Oekraïne duidelijk maakt, is het dat. Onze regeringen kunnen hun bevolking geen ‘warme winter’ meer beloven. En het is nog maar de vraag of die versnelde energietransitie er echt komt, en of we niet alleen ‘5 tot 10 zware winters’ gaan hebben, maar ook ‘5 of 10 meer vervuilende winters’.

Het pleidooi voor collectieve veiligheid van Pax Christi is bovenal een pleidooi om kansen te zien. Die liggen er meer dan voldoende, met instellingen als de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, en zelfs onze eigen Europese Unie, met het Verdrag op het Verbod op Kernwapens…

Met deze reële dreiging van kernwapengebruik, moeten we onszelf verbieden de “Wat als” vraag te stellen. En gewoon radicaal de andere kant kiezen. Zowel grote als kleine kernwapens moeten de wereld uitgebonjourd worden, zodat niemand er meer mee kan dreigen of ongelukken mee kan begaan.

Stefan Nieuwinckel

Directeur Pax Christi