Op vredespelgrimage in Palestina en Israël

Op 3 februari 2023 vertrokken Paul Lansu en Jef Vlaminckx naar Israël en Palestina om samen met anderen uit de internationale Pax Christi beweging te zien en te horen wat er op het terrein gebeurt. Vlak voor hun vertrek was er weer een opflakkering van hevig geweld, met dodelijke afloop. Toch besloot de groep om af te reizen. 

Jef is naast bestuurslid van Pax Christi Vlaanderen ook voorzitter van onze Werkgroep Israël-Palestina. Het is voor hem de eerste ervaring in dit gebied. Gelukkig heeft hij ervaren reiziger Paul bij zich. Paul, vroeger senior officer bij Pax Christi International en nu bestuurslid van onze internationale beweging, is al tientallen keren in de regio geweest. Op het programma staat een reeks ontmoetingen met lokale NGO's, vredesgroepen en religieuze actoren om zo goed mogelijk te worden geïnformeerd over de situatie vandaag.

Dagelijks stuurt Jef zijn ervaringen van de dag door. Hier enkele uittreksels hieruit:

Dag 1

de reis kruipt in de kleren, niet zozeer door het vroege opstaan, wel door de opeenvolging van wachten, aanschuiven, controles, vervoer en dat tot de aankomst in Paulus Haus, in Jeruzalem. Gelukkig had ik het gezelschap van Paul Lansu, hij reisde al zo dikwijls naar hier, dat ik me geen betere gids kan wensen. En meteen een voorval dat de situatie hier typeert: de Palestijnse taxichauffeur vertelde hoe moeilijk het hem gemaakt werd om vrij te bewegen in Jeruzalem. Hij mocht ons zelfs niet vervoeren en zijn Arabische echtgenote bracht ons van de luchthaven naar het hotel. 

Dag 2

Fadi is de naam van de taxichauffeur, de blijmoedige jonge Palestijnse vader van de anderhalf jaar oude Maria, en hij en zijn vrouw verwachten een tweede kindje. Onlangs werd zijn zwangere echtgenote door de ‘security’ verplicht om in de luchthaven, Ben Gurion, door een poort te gaan waar door middel van straling gecontroleerd wordt of er niets gevaarlijks of verboden wordt overgesmokkeld. De dokter had daartegen gewaarschuwd  voor de gezondheid en de mogelijks kwalijke gevolgen voor de baby. Ondanks hun protest en het inroepen van het advies van de dokter, weigerde de security-ambtenaar hen door te laten. Uiteindelijk werd via een meerdere verkregen om met de gewone controle hun reis verder te zetten. Even later vertelt hij opgeruimd dat zij in een heerlijk land wonen waar alles te vinden is: vruchten, groenten, bergen, zee, warmhartige mensen, … 

Frans Bouwen, witte pater en al 54 jaar in Jeruzalem, ziet de toekomst somber in voor de Palestijnse bevolking, zij zijn in zijn ogen een speelbal van de Israëlische bezetter, mede door de lakse houding van Europa. Statements alleen zijn onvoldoende, dat hoor ik vandaag meermaals.

Dag 3

Om acht uur stappen we in de minibus voor een ‘Political Tour’ rond de oude stad Jeruzalem, samen met onze gids, Danny Seiderman: een gewezen rechter met Israëlische roots. Zeer eerlijk vertelt hij dat hij niet fier is op de huidige gang van zaken. 

In Sheikh Jarrah, een wijk in Oost-Jeruzalem, vertaalt Usama, onze gids, de recente gebeurtenissen van een Palestijn en zijn familie die weigeren hun woning te verlaten. Tijdens een passage van kolonisten (Israëli's die wonen in de huizen op door Israël bezette Palestijnse grond) legde zijn vrouw haar hand op de afsluiting van een aangrenzend domein en de Joodse vice-burgemeester sloeg er met een zware steen op. Omdat het voorval een hooggeplaatste functionaris betrof en er beelden van circuleerden, beloofde de plaatselijke autoriteit er werk van te maken. Tot op heden blijft het echter stil rond de zaak. Haar gebroken hand is ondertussen genezen. Een meeluisterende buur laat op zijn gsm een filmpje zien waar andere jonge kolonisten met revolvers dreigen. Op een ander filmpje zien we hoe een Palestijnse jongeman neergeknuppeld wordt met een honkbalstick, zomaar. De bewijzen zijn er, maar die worden niet gehoord of gezien, noch meegeteld. Het argument van de Israëlische politie of het gerecht: “Je moet geweld niet met geweld beantwoorden!” … en daar blijft het bij.

Dag 4

Of wij, in Jeruzalem, deze nacht iets gevoeld hebben van de aardbeving, met centrum in Turkije? Niets! Trouwens, vandaag bleek uit de getuigenissen opnieuw dat er meer dan een aardbeving nodig is om de ongerechtigheid tegenover de Palestijnse bevolking in de bezette gebieden en elders ongedaan te maken. 

In de vergaderruimte van de Stop the Wall in Ramallah, met prachtige graffitischilderijen op de muren, betuigden vertegenwoordigers van vier NGO's die door Israël beschuldigd werden van terrorisme hun sterke wil om vastberaden verder te gaan op de weg van gerechtigheid en bevrijding van het geknechte Palestijnse volk. Zij zijn verdedigers van de mensenrechten en wat zij doen voor Palestina, kan garant staan, model zijn voor conflicten overal ter wereld. Zij zetten zich in voor gevangenen, landbouwers, vrouwen, kinderen, migranten, minderbedeelden, mensen met een handicap … Ze vragen aan Pax Christi om hun klachten aanhangig te maken in België. Te horen dat we samen met andere ngo’s die taak al jaren op ons nemen, verstrekt hen hoop, enthousiasme, sterkte, sumud en nog meer moed om hun doel te bereiken.

Dag 6

De doorzetters eersteklas, die door hun werk bergen verzetten, zijn de vredeswerkers die we hier ontmoeten. Vandaag zijn dat de zusters van Comboni. Hun leidmotief: ‘Wie is de andere?’, brengt hen in contact met de armste, de meest verworpen medemens. Ze bezoeken en verzorgen gevangenen. Ze helpen migranten en asielzoekers, ze geven opleiding aan vrouwen en begeleiden ze om werk te vinden, ze zorgen voor medische opvang en hulp, ze bouwen scholen en verstrekken aangepast onderwijs dat tot mijn aangename verrassing erg gelijkt op onze wijze van onderwijzen. Een tiental vijfjarige kleuters vergast ons, met hun twee juffen, op dansen en zingen en tegelijkertijd leren ze in het Engels de lichaamsdelen benoemen. Kinderen zijn overal hetzelfde: schatten!

De zusters zijn erg begaan met het lot van naburige Bedoeïenen die we bezoeken vergezeld door zuster Lulu. Als we de weg naar Jericho, richting Dode Zee, verlaten en over bulten en door kuilen de heuvels in hobbelen, stoppen we bij een kampement van de Jahalin Tribe. Ze verblijven in deze woestenij sinds 1950 en leven er afgesneden van elke nutsvoorziening. Ze bestaan los van de bewoonde wereld, onze zogenoemde ‘beschaafde wereld’ of moet dat zijn: ‘de beschaamde wereld’? Hun gebied is sinds kort boudweg door de Israëlische overheid uitgeroepen, eenzijdig verklaard, tot militaire zone. Nu leven ze onder de voortdurende dreiging om uit hun armzalige woningen gezet te worden, zelfs al bezitten ze documenten die bewijzen dat ze daar op rechtmatige wijze gevestigd zijn.  (...) We stoppen bij een ander kampement op de terugrit. Naast het schooltje loopt een pas aangelegde leiding om gassen af te voeren afkomstig van afval van de nabijgelegen, grootste illegale nederzetting. Vlak bij het venster van het klaslokaal staan twee grote pijpen om de stank te lozen. Geplande pesterij, een andere omschrijving is hier niet op zijn plaats.

Dag 7 

"Fris in de morgen, de lach op ’t gelaat, …" Het is een lied dat ik ongeveer zestig jaar geleden elke dagopening van het kamp met de CM-jeugd, in Middelkerke, zong. Zo ben ik vandaag opgestaan, zo ben ik onze tourbus ingestapt die ons naar de Salesian School Al Walaja’h brengt. De aanblik onderweg van de vele  vernielde huizen, de metalen of stenen muur met er bovenop prikkeldraad: wat de gedachtesprong naar de doornenkroon op het hoofd van de bespotte Jezus mogelijk maakt, temeer gezien de plaats waar we verblijven, en het steeds weerkerende: ‘demolished’, ‘destroyed’, ‘illegal settlements’, ‘separation’ ‘replaced’, ‘occupation’ in de uitleg van de gids, verandert mijn stemming in een peinzend overwegen of dit alles nog van deze tijd is. Maar het is er, vlak voor onze neus.

We bezoeken het nabijgelegen ‘Arabic Education Institute’ (AEI) waar vrouwen tonen dat ze hun mannetje kunnen staan, zelfs door zware machinale arbeid te verrichten. Door souvenirs aan te kopen, steunen we hun strijd voor een menswaardige behandeling ...  In 2016 zijn ze begonnen met op hun balkon groenten en fruit te kweken om hun gezin te onderhouden en een eigen zaak op te starten. Door het werken in hun tuintjes verlaagden ze de stress en werden ze meer onafhankelijk.

Dag 9 

Om acht uur vijfenveertig voert de bus ons zuidwaarts, richting Hebron en de Dode Zee, die, op sterven na, bijna echt dood is. Israël voert het zuivere water dat het waterpeil van de zee hoog moet houden, af om daarmee de illegale nederzettingen in de buurt te bevoorraden. Het vuile, ongezuiverde, stinkende afvalwater geloosd door die illegale nederzettingen, doet de rest.

We bezoeken daarna de stad Hebron, die onder Israëlische controle is na de zesdaagse door Israël gewonnen oorlog in 1967. Duizend tweehonderd settlers bewonen illegale nederzettingen in de stad, twintigduizend leven in gebieden grenzend aan de stad en in de ruimere area in de buurt nog eens dertigduizend. Met grote, rode plakkaten met witte letters langs de kant van de weg worden de Joodse automobilisten er op gewezen dat hun leven in gevaar is, eenmaal voorbij het checkpoint. Vanaf daar bevinden zij zich op verboden Palestijns gebied, maar meestal trekken zij zich daar niets van aan. Waarom zouden ze?

Hebron is voor de Palestijnen zelf een ‘closed city’. Dat blijkt als we het recent afgesloten gebied doorwandelen: alle aan elkaar grenzende winkelpanden zijn verstopt achter ijzeren panelen en er is geen kat op straat, buiten de talloze zwerfkatten. In totaal werden er duizend negenhonderd shops gesloten na de tweede intifada in 2000 en nu, in 2023, drieëntwintig jaar later, mogen de rechtmatige eigenaren hun eigendom nog steeds niet betreden. Plaats je heel even in hun schoenen … Hoe voelt dat? Tal van controleposten en camera’s, patrouillerende soldaten en politie in hun auto, zorgen voor … , ja, voor wat? Dat het Joodse plan om het gebied etnisch te cleanen, doorgaat.

Het blijft me nu, op de voorlaatste dag van ons bezoek, nog steeds opvallen hoe beleefd en vriendelijk, maar wel heel vastberaden en kordaat alle onze contactpersonen van alle bezochte organisaties, non-violent reageren op de onmenselijke mistoestanden die ze dag na dag, jaar in jaar uit ondergaan.

Dag 10 

Zondag is een werkdag voor de Palestijnen, op vrijdag nemen ze vrij. De Joden hebben vrij op zaterdag en de christenen op zondag. Op die manier is het basisrecht op rust netjes verdeeld en vermindert het risico op confrontatie. Of eigenden de Israëli’s zich het weekend toe, is dat te ver gezocht? Ben ik overgevoelig geworden voor het onrecht dat de Palestijnse bevolking elke nieuwe dag moet trotseren? Ontwikkel ik een allergie voor de onmiskenbaar aanwezige tekenen van onderdrukking? 

Neen. 

Net als in het verhaal van de medeleven beoefenende, helpende Samaritaan, toont elkeen die de naastenliefde beoefent barmhartigheid, gelijk waar in de wereld. Daarmee is niet enkel de noodlijdende geholpen, daarmee kom je ook op voor jezelf en tegelijkertijd voor de hele samenleving. De dagelijkse confrontatie met de verhalen van Palestijnse vredewerkers en het met eigen ogen zien van de bezetting van Palestina door Israël, bewijzen de onmiskenbare, voortdurende Nakba. Dat is de catastrofe van de Palestijnse bevolking: de boosaardige en kortzichtige uitvoering van een apartheidspolitiek door de bezetter: Israël, voltrekt zich. In 1948, het uitroepen van de onafhankelijke Israëlische staat, moesten meer dan zevenhonderdduizend Palestijnen hun woonst verlaten. Sindsdien woekert het ongenoegen dat door toedoen van de huidige regering ongekende hoogten bereikt. 

De delegatie van Pax Christi met vertegenwoordigers uit België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, UK en USA neemt de noodkreet van de Palestijnse christenen, verwoord in het Kaïros document, wel ter harte: ‘Kom en zie, ga terug en vertel!’ 

We nodigen iedereen uit om dat te doen, dat wordt onze betrachting voor de komende tijd, als die tijd er nog komt … Met de werkgroep Israël-Palestina een gelijkaardig reistraject opzetten om de kans te bieden met eigen ogen te aanschouwen waarom de Palestijnse christenen en het overige gedeelte van de plaatselijke bevolking onze steun hard nodig heeft. De evolutie omkeren, start bij elke individuele mens en dat is een niet te ontlopen verantwoordelijkheid.

Na het avondeten werd het met de eindevaluatie duidelijk dat onze pelgrimage zijn doel niet miste: elk van ons gaat in het thuisfront proberen beweging te creëren in het verziekte Israëlisch–Palestijns conflict, exemplarisch voor de ontspoorde samenleving. In de loop van het komende jaar willen we een reis plannen, ook met jou … 

Je hoort er nog van! Ben je kandidaat, meld je nu al, want zoals bij ons is een groep van maximum vijftien leden het streefdoel.

Dag 11

De laatste halve dag in bezet Palestijns gebied kleurt onze herinnering hoopvol. Met een vijftal bezoeken we ‘L’Arche/Ma’an lil-Hayat (= Together for life)’, het eerste en enige ‘wol vilten project’ in Palestina. Het project verenigt mensen, met en zonder verstandelijke handicap, in werk en viering, in een wederzijdse relatie van vriendschap en vertrouwen. De unieke waardigheid van elk individu wordt bevestigd in de nood van de ene mens aan de andere. Zo zijn ze gekend in de buurt en om dat nobel werk heeft Pax Christi hen opgenomen in het programma. Ook hier is ons bezoek heel welkom en de ontvangst is alweer oprecht allerhartelijkst.

L’Arche werd opgestart in 2009 en bereikte voor de Covid-epidemie dagelijks veertig tot vijftig kinderen. Nu is dat aantal geslonken tot een vijftiental en de kinderen van toen zijn nu jong volwassenen. De nood aan opvang voor dergelijke kinderen is in deze regio zeer groot en slechts een klein deel van de ouders staat toe dat hun kind wordt opgevangen. Een gehandicapt kind wordt in de meeste gevallen niet erkend door de familie en aan zijn of haar lot overgelaten. Hier krijgen ze van de begeleidsters de liefde, de warmte en de tederheid die ze thuis ontberen. Basisvaardigheden om samen te leven in een klein groepje worden aangeleerd: ‘dank je wel’ zeggen, respect tonen, hulpvaardig zijn, elkaar begroeten, antwoorden op vragen van bezoekers, … De blije gezichten van de vlijtige werkers bij het zeggen van hun naam, tonen het succes van deze aanpak. Voor ouders wordt een training voorzien om hun gehandicapt kind als een zegen te zien en te aanvaarden: ‘Together for life!’ Een handicap toont ons de sterkte van de zwakheid en dat is ook herkenbaar in de sumud van het Palestijnse volk, om de onderdrukking door de Israëlische overheid ‘non violent’ te verduren.

Het ‘wol vilten project’ zorgt voor de financiering van de stichting, maar de opbrengst is met vijftig procent gedaald sinds de toenemende onderdrukking na 2016. Een groot deel van de afval van schapenwol wordt gerecupereerd door L’Arche en verwerkt tot simpele, mooie koopwaar. Na het ochtendeten en het samen zingen, werken de jongeren in verschillende groepen een onderdeel van de vervaardiging uit. De wol wordt eerst grondig gewassen met zeep. Urenlang wrijven de kinderen/adolescenten ingezeepte stukken wol proper over een rubberen oppervlak. De volgende groep vormt het tot de gewenste figuur om in een kerststal geplaatst te worden: Jozef, Maria, Jezus, herders, schaapjes en dergelijke. Ook andere producten ‘rollen van de band’. Kerstmarkten overal ter wereld bevoorraden zich hier. 

Een andere vorm van inkomsten is de uitbating van een naburig hotel met een twaalftal kamers. Dit alles is echter onvoldoende om de opvang in de toekomst te blijven verzekeren. Donaties zijn welkom en onontbeerlijk, temeer daar meer en meer ouders een vergoeding vragen voor het werk dat de kinderen verrichten … De mogelijkheid om hieraan tegemoet te komen wordt onderzocht.

Dan is het inpakken en weg wezen. Vanuit de taxi naar de luchthaven zien we karavanen van honderden auto’s en bussen richting Jeruzalem rijden. De wapperende Israëlische vlaggen vertellen dat zij de vertegenwoordigers zijn van het ‘echte Israël’, gegrond op echte democratie. De massale en voortdurende betoging tegen de ondemocratische voorstellen van de nieuwe, uiterst rechtse regering om de wetgevende macht in te krimpen ten voordele van de ‘leiders van het volk’, is een nieuw teken van hoop! Misschien komt zo ook de ‘Palestijnse kwestie’ ooit ter sprake, aan de beurt en dichter bij een oplossing? Hulp door steun van buitenaf kan dat bewerkstelligen, de ogen sluiten is geen optie … 

In de luchthaven passeren we na wat aanschuiven een drietal controles. Sommige reizigers worden aan een langere ondervraging onderworpen, waaronder ik. Mijn antwoorden stemden blijkbaar tot tevredenheid en na een vriendelijk afscheid, mocht ik de rest van ons gezelschap vervoegen. Mijn eerste bezoek aan het ‘Heilig Land’ kende na een voorspoedige vlucht van vijf uur, een happy end.

Jef