Annemarie gaat naar Oekraïne

Ihor Vitenko is Oekraïens chirurg en gespecialiseerde wondzorgverpleger van het Jan Palfijnziekenhuis in Gent. Toen de grootschalige oorlog uitbrak op 24 februari 2022, aarzelde hij niet en ging naar Oekraïne. Hij heeft in 2 jaar tijd tientallen verplegers opgeleid, 75 ambulances en andere voertuigen naar Oekraïne gebracht en ook nog eens vrachtwagens vol met medisch en humanitair materiaal. Hij houdt de aflevering van de goederen strak in de hand en richt zich vooral op de slachtoffers en de veiligheid van zowel burgers als militair personeel. Dat alles maakt hem een betrouwbare en geschikte partner om mee te reizen. 

Ik wil dus niet met lege handen aankomen. De generositeit van vrienden en familie zorgden voor een succesvolle inzamelactie ! Eén van de 14 voertuigen op deze missie, is een tweedehands ambulance die dankzij mijn inzameloproep is aangekocht! Naast 2 mooie printers, kunnen we ook brancards, medisch apparatuur en dozen vol klein medisch materiaal inpakken dankzij donaties van ziekenhuizen. Fantastisch dat we er samen voor zorgen dat dit allemaal mee kan naar Oekraïne. Ihor Vitenko en zijn vrijwilligers organiseren tweemaal per jaar een missie, dus elke steun blijft welkom.

Ik kijk uit naar de Oekraïense ontvangst van dit humanitaire konvooi. Hopelijk krijg ik dankzij de mensen ter plaatse beter zicht op de noden die er zijn. Ik hoop ook mensen terug te zien die ik ken uit de trainingen 'actieve geweldloosheid' in 2015 en 2017 in Kiev. De weersvoorspellingen zijn goed en op zondag 5 mei valt het orthodox Paasfeest. In mijn koffer zitten dus veel paaseieren van echte Belgische chocolade om uit te delen.

Met wilde armgebaren geeft de chauffeur aan dat dit absoluut niet kan: "Twee tassen, ja, maar niet twee dozen en een gigantische zak. Dat kan echt niet. De bus zit vol." De oude vrouw geeft niet op, de jongedame laat haar begaan en de man met krukken kijkt erg bezorgd. Na tien minuten van op- en afslepen met die dozen en zak, van de éne kant van de bus naar de andere, lijkt er een doorbraak. Alle bagage mag mee. Maar de vrouw ook. Heeft de vrouw een plaats betaald en mag de bagage daarom mee? Zwichtte de chauffeur om een andere reden? Het resultaat is in elk geval dat de vrouw zijn handen dankbaar vastpakt en ze fijnknijpt.

Intussen zijn de auto's van het konvooi de grens overgestoken (zie foto).

Ze komt van een bezoek aan haar volwassen kinderen, die in Polen wonen en werken. Die verhuisden al voor de oorlog. Werk vinden in West-Oekraïne was al niet gemakkelijk. Van haar pensioentje kan zij zelf niet rondkomen. Ze is zeventig en werkt nog steeds. Ze moet wel. In de winter gaat het volledige pensioentje naar verwarming. In de zomer probeert ze een beetje te sparen... Als ik vraag of haar kinderen haar dan financieel helpen, zegt ze dat ze geen hulp wil. Wat de kinderen verdienen, moeten ze vooral zelf houden.

Na een korte stilte vat ze in een paar zinnen samen waar het volgens haar op aankomt: Vroeger (ze spreekt over de Sovjettijd) waren er drie fabrieken in haar stadje. Er was werk, iedereen had een appartement ter beschikking: het leven was goed. Vandaag zijn de fabrieken dicht (wat niets met de oorlog te maken heeft, maar volgens de vrouw met wanbeheer). En het land is in oorlog omdat de jeugd aansluiting wil bij Europa. Maar, zegt ze, wij, de oudere mensen hoeven helemaal niet bij Europa te horen. Wij hadden het toch goed, onder ons? Nu is alles verziekt door corruptie. Dat is in een notendop hoe deze vrouw de situatie voor haarzelf duidt.

Na de strenge individuele controle aan de Poolse grens, is die van de Oekraïense een makkie. De grenswacht loopt weg met alle paspoorten en geeft ze na de controle... aan 1 van de passagiers! Na het toiletbezoek, dat lang duurt wan ter is maar 1 toilet, geeft de passagier braaf aan iedereen zijn of haar paspoort. 

Voor een aantal medepassagiers is dit de eerste keer dat ze de bus 'naar huis', naar Oekraïne dus, nemen. Door de oorlog is er geen vliegverkeer meer. 

Tachtig kilometer voorbij de grens stopt onze bus die ochtend voor het eerst op Oekraïense bodem in Lviv. In deze stad wonen meer mensen dan in Antwerpen. De blauwe Van Hool bus neemt me nog 130km verder mee tot in Ternopil.

Het landschap hier is groen, glooiend, met veel riviertjes, meren en moerassen. Met zwarte akkers, vers geploegd. De stad Ternopil ligt aan de Seret rivier en een groot meer. De warme lentezon maakt dat het hier haast als vakantie aanvoelt. Helaas is dat iets voor vredestijd.

Vandaag hebben we het druk met alle medische hulp sorteren, auto's herladen en afspraken maken wie naar Kiev rijdt en wie naar Odessa en Cherson. In Kiev komen mensen van het Charkivgarnizoen en het Wit-Russische regiment Kalinovsky (dat aan Oekraïense zijde vecht) ook enkele auto's en medisch materiaal halen.

Als de transportwagens klaar zijn, ga ik nog even mee naar Ternopil. In het kleurrijke stadscentrum is alles netjes onderhouden en het ziet er prachtig uit in de lentezon. Soms overvalt de oorlog me dan extra hard als ik langs wapperende vlaggen of tentoongestelde granaathulzen loop.

Zbarazh is een klein stadje dat bekend staat door de ruïnes van een middeleeuws fort van prinses Zbaraski. We worden er ontvangen door de burgemeester en traditioneel uitgedoste jongedames. Volgens oude Oekraïense traditie krijgen we brood met zout om als gasten verwelkomd te worden. Ihor krijgt een superwarm applaus en de hele Belgische delegatie wordt bedolven onder woorden van dank. 

Op het marktplein zien we ook een monument waar foto's van veel te jonge mannen en papa's hangen boven de noveenkaarsen. 

We stappen opgewekt in en rijden verder. Maar na 20 minuten gaat het weer mis. Eén voor één geven mijn lichten het op. Na de koplampen nu ook de richtingaanwijzers. Gelukkig ligt er een walkietalkie in de auto zodat ik snel kan doorseinen dat ik in de problemen zit. Tot plots de auto het helemaal laat afweten. Ik val stil midden op de snelweg aan 110 per uur en kan geen gas meer geven. Tussen twee vrachtwagens door weet ik snel naar een afrit te laveren! Gelukkig rijdt Rudy in een ambulance achter mij. Mijn engelbewaarder is meegereisd tot in Oekraïne!

Na een derde keer stilvallen, is het duidelijk. De tijd dringt. Er is een avondklok in Kiev dus we moeten zorgen dat we voor middernacht binnen zijn. Ik laat de jeep achter en reis samen met Rudy en Jimmy naar de Kapucijnen in Kiev. We komen aan om tien voor twaalf. Oef! Het warme onthaal bij de Kapucijnen doet ontzettend veel deugd! 

Eind goed, al goed! Dat mag ik voor vandaag alvast wel zeggen.

Ook de Belgische ambassadeur Peter Van de Velde is er en speecht na de rector van de universiteit bij de officiële overhandiging van de voertuigen en het medisch materiaal. De vertegenwoordigers van de verschillende steden waar materiaal naartoe gaat, krijgen natuurlijk ook de tijd om een woordje te zeggen. Anatoly is er ook. Ik ontmoette hem vorig jaar met zijn vrouw op de vredesconferentie in Ieper en ze logeerden daarna nog een paar dagen bij ons thuis. Hij neemt de ambulance van Rudy over om in Charkiv te bezorgen. Galina kan het Wit-Russische regiment dat meevecht aan de Oekraïense zijde in haar moedertaal begroeten.

De vlaggen en bandura's worden bovengehaald voor het Oekraïens volkslied om de speeches af te sluiten. Ondanks de reden van onze missie voelt zo'n officiële warme overdracht toch een beetje feestelijk. Onze steun is meteen tastbaar. Ze wordt gevoeld en ontzettend geapprecieerd. De grote dank deel ik graag weer verder met iedereen in België die hieraan heeft bijgedragen. Of dat nu medisch materiaal is of centen om een tweedehands ambulance te kopen of de douanedocumenten en benzine te helpen betalen.

Ivan vertelt over de moeilijkheden van een ziekenhuisnetwerk in oorlogstijd. Buiten dit Hoofdcentrum waar de zwaarst gewonden terecht komen, zijn er nog 36 centra over heel Oekraïne. Al het personeel van politie-, leger- en andere veiligheidsdiensten wordt hier verpleegd. Vooral de zwaarste gevallen worden hier verzorgd. We zien jongemannen met ernstige hersenschade, verminking en amputaties. Sommige zijn net geopereerd en wachten in de recovery met hun moeder aan hun zijde. We kijken de vernietigende kracht van oorlog in de ogen. Het is even slikken... Bovendien verkeert dit ziekenhuis in slechte staat. Er is nog veel renovatiewerk aan de winkel!

Die eretitel heb ik toen met veel dank aanvaard. Ik spreek dan ook graag af met Achmed, die ons - zoals iedereen hier - met open armen ontvangt. Tijdens het gesprek horen we over de uitdagingen van de Tsjetsjeense vertegenwoordiging hier in Oekraïne. Achmed doet uitvoerig verslag over de Tsjetsjeense soldaten die meevechten in het Oekraïense leger en natuurlijk komen de relaties met het door Rusland bezette Tsjetsjenië ter sprake.

Bijna 3 dagen in Kiev en nog geen bomalarm... Volgens de kapucijnen komt dat door ons 😊. Ze houden ons graag  wat langer in de Oekraïense hoofdstad blijven, maar morgenochtend vertrekken we. Dan gaan we met Günter en Conny in de enige 'gewone' auto van het konvooi terug naar Zbarazj. We rijden nog even langs het stadion van Dynamo Kiev. Dit elftal zit in onze poule voor het EK en speelt op 26 juni in België !

Onderwerp van de zitting is het beroep dat is aangetekend tegen de veroordeling van drie jaar voorwaardelijke gevangenisstraf voor dienstweigering. Michail legt het Hof uit dat hij geen dienst weigert. Hij is bereid om van alles te doen. Koken, zandzakken leggen enzoverder. Maar hij wil niet schieten op mensen. Dat is een gewetenskwestie die hij niet kan verenigen met zijn protestantse Evangelische geloof. Slechts weinig Oekraïners bewandelen deze juridische weg. Alle anderen (honderdduizenden!) ontvluchten het land met valse documenten, door smeergeld te betalen of gewoon te vluchten.

Als Oekraïne een normale wet op alternatieve dienst had, dan zou het merendeel van deze mannen in Oekraïne ingezet kunnen worden. Jammer genoeg bevestigt het Hof de eerdere uitspraak. Die voorwaardelijke gevangenisstraf blijft Michael boven het hoofd hangen. Dat maakt dat vele andere Oekraïense mannen er niet over nadenken deze route te bewandelen en gewoon het land uitvluchten... (Op de foto zie je Oekraïense vlaggetjes voor gesneuvelden op het Maidanplein in Ternopil.)

Vrijdagavond is iedereen terug in Zbarazj. We worden met lekker eten ontvangen bij Ihor thuis. Daar hoort ook een glaasje vodka bij: zelfstook uit Charkiv van onze goede vriend Anatoly. Vodka met mierikswortel en honing! Op de goede afloop van de missie 🥂